نام متانول با فرمول شیمیایی (CH3OH) برگرفته از واژه‎های یونانی متی (Meti) به معنی شـراب و ایلو(Ilo) به معنی چوب و در کل به معنای الکل چوب است که نخستین بار در 1661 به وسیله آقای رابرت بویـل از تقطیر چوب به دست آمد. کاربردهای عمده این الکل شامل تهیه انواع مواد شیمیایی از جمله فرم‎آلدیید، ضدیخ، حلال برای انواع ترکیبات شیمیایی و رنگ‎ها، تهیه کمک سوخت خودروها، عامل تقلیب (Denaturant) برای الکل سفید بوده و ده‎ها کاربرد دیگر هم در صنایع گوناگون شیمیایی دارد. این الکل مایعی است شفاف، بی‎رنگ و بسیار قطبی است که به راحتی با آب و الکل سفید و اترها امتزاج‎پذیر است.

تا کنون بیش از صدها مورد مرگ و میر ناشی از خوردن یا استنشاق متانول گزارش شده است که اغلب به علت جایگزینی این نوع الکل به جای اتانول بوده است. بیشترین خطر شناخته شده متانول برای سلامت انسان، کوری در اثر نوشیدن است. همچنین متانول اختلالات گوناگونی در کبد، کلیه‎ها، قلب، شش‎ها و مغز ایجاد می‎کند. آثار سمی متانول به احتمال زیاد در نتیجه تجزیه آن به اسید فرمیک یا جوهر مورچه با فرمول شیمیایی(HCOOH) و یا فرم‎آلدیید(HCOH) در بدن است. پژوهش‎ها حاکی از آن است که فرم‎آلدیید موجب تخریب گروهی از سلول‎های شبکیه می‎شود. نکته حائز اهمیت اینکه متانول براساس میزان آب موجود در بافت‎های بدن منتشر می‎شود. چنانچه متانول نوشیده شود، ترشح این ماده از شش‎ها (ریه‎ها) و کلیه‎ها ممکن است دست‎کم تا 4 روز ادامه یابد. مواد حاصل از تجزیه متانول باعث ایجاد اسیدوز شدید می‎شود و pH ادرار ممکن است به عدد 5 کاهش یابد. (بازه طبیعی pH ادرار 5 تا 5/7 است ولی حد متوسط آن 6 می‎باشد).
دوز کشنده متانول در برخی منابع 100- 25 میلی‎لیتر و در برخی دیگر 250-60 میلی‎لیتر گزارش شده است. همچنین حدآستانه(Tolerance) بخار متانول در هوا برای کسانی که در معرض آن برای 40 ساعت در هفته کار می‎کنند، ppm 200 (200 قسمت در یک میلیون قسمت) می‎باشد.
اقدامات لازم هنگام مسمومیت با متانول
تظاهرات اصلی مسمومیت با متانول، اختلالات بینایی و اسیدوز می‎باشد. با این حال مسمومیت با متانول و علائم ناشی از آن در دو حالت حاد و مزمن در جدول زیر خلاصه شده است.
جدول 2) مسمومیت با متانول و علائم ناشی از آن در دو حالت حاد و مزمن

مسمـومیت حـاد
(ناشی از مسمومیت خوراکی،‌ تنفسی و یا پوستی) 1) خفیف: خستگی، تهوع و پس از یک دوره نهفتگی تاری موقت در دید مشاهده می‎شود.
2) متوسط: سردرد شدید، گیجی، تهوع، استفراغ و خستگی اعصاب مرکزی و کاهش دید به صورت موقت یا دائم پس از 2 تا 6 روز.
3) شدید: پیشرفت سریع علائم حالت مسمومیت متوسط، سیانوز،‌کوما، افت فشار خون، گشادی مردمک‎ها و اختلالات شدید بینایی،‌ کاهش سطح خونی بی‎کربنات و نارسایی تنفسی و در نهایت مرگ.
مسمومیت مزمن
(بیشتر در اثر استنشاق) این مسمومیت در ابتدا موجب اختلالات بینایی با تاری خفیف در دید شده و محدودیت میدان بینایی و گاهی کوری کامل از عواقب بعدی آن است.
در مسمومیت حاد با متانول به ویژه زمانی‎که تشخیص داده نشود، حدود 25 تا 50 درصد بیماران بهبود نمی‎یابند. همچنین در اختلالات بینایی که یک هفته ادامه داشته باشد احتمال بهبود نیست.
چنانچه بلع اتفاق افتاده باشد،‌ کمک‎های نخستین باید صورت گیرد و حتماً باید به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه شود. اقدامات فوری در این زمینه در صورتیکه مسمومیت با متانول در عرض 2 ساعت تشخیص داده شود شامل خوراندن شربت ایپکاک(تهوع‎آور) و سپس شست و شوی معده با 2 الی 4 لیتر آب ولرم حاوی 20 گرم در لیتر بی‎کربنات سدیم یا همان جوش شیرین می‎باشد.
ثابت شده است که اتانول اثر نسبی در معالجه مسمومیت متانول دارد چراکه اتانول با مسدود کردن سوخت و ساز(متابولیسم) متانول به ترکیبات سمی فرم‎آلدیید و اسید فورمیک، اثرات سمی آنرا کاهش داده و این وضعیت به کلیه‎ها اجازه می‎دهد که متانول تغییر نیافته را دفع کنند. بدین منظور ابتدا اتانول 50 درصد را به مقدار 5/1 میلی‎لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار به صورت خواراکی به بیمار تجویز می‎کنند. (حدود 100 میلی‎لیتر برای فرد 70 کیلوگرمی) سپس به منظور کاهش سوخت و ساز متانول و دادن فرصت کافی به کلیه‎ها جهت دفع آن، نیم تا یک میلی‎لیتر اتانول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار را هر 2 ساعت به صورت خوراکی یا درون وریدی به مدت 4 روز به بیمار تجویز می‎کنند. سطح خونی اتانول بایستی به 5/1-1 میلی‎گرم در میلی‎لیتـر (mg/mL) برسد. با این حال موارد کلی زیر به عنوان اقدامات عمومی می‎باید مد نظر قرار گیرد:
1- درمان حالت اسیدوز ناشی از مسمویت متانول با تجویز بی‎کربنات سدیم(جوش شیرین)
2- تجویز حدود 4 لیتر مایعات چه به صورت خوراکی و چه به صورت وریدی به منظور ثابت نگه داشتن میزان دفع ادرار
3- در صورت پیشرفت سریع علائم مسمومیت و عدم پاسخ‎دهی بیمار به تجویز اتانول و عوامل قلیایی انجام دیالیز تا کاهش متانول به زیر مقدار 50 میلی‎گرم در دسی‎لیتر(mg/dL )خون ضروری است.
4- تغذیه بیمار با غذاهای کم حجم در فواصل زمانی 3 تا 4 ساعت.
5- حفظ گرمای بدن
6- درمان حالت کوما