کی از دو کارگری که در جریان حادثه پالایشگاه گازی «فجر جم» زنده مانده است، می‌گوید چنانچه در زمان تعمیر نشتی لوله گاز، فشار گاز داخل لوله بطور موقت کاهش می‌یافت برای هیچکدام از تعمیرکاران حادثه‌ای رخ نمی‌داد.

یکی از اعضای خانواده زرافشان که به شرط ادامه بی‌اطلاعی آقای زرافشان از خبر مرگ آقای ستاری امکان انجام این گفتگوی کوتاه را فراهم کرد، دلیل این بی‌اطلاعی را توصیه پزشکان معالج عنوان کرد و گفت: از آنجا که براثر این حادثه جمجمه آقای زرافشان ضربه خورده است صحبت کردن طولانی مدت و شوک عصبی می‌تواند برای سلامتی وی خطرناک باشد، بنابراین نزدیکان وی تاکنون نه اجازه داده‌اند که در حضور وی هیچ حرفی از مرگ همکارش زده شود و نه مایل هستند که گفت‌گوی عیادت کنندگان با وی بیش از اندازه طولانی شود.

مشروح گفت‌وگوی خبرنگار ایلنا با حاتم رزافشان به شرح ذیل است:

• آقای زرافشان، برای شروع از روز حادثه بگویید.
- من در پالایشگاه بودم که آمدند گفتند یکی از شلنگ‌های ۲۴ اینچی که در ارتفاع ۱۰ متری قرارداشت از قسمت پایین دچار نشتی شده است که تعمیر آن فقط کار توست.
• یعنی غیر از شما هچ تعمیرکار دیگری در پالایشگاه نبود؟
- من ۲۶ سال تجربه کار پالایشگاهی دارم و ظاهرا به حساب همین تجربه بود که آقایان سعادتی و ستاری با سرپرستی من برای تعمیر نشتی انتخاب شدیم.
• علت نشتی لوله چه بود؟
- از قرار معلوم مدتی قبل واشر شلنگ را تعویض کرده بودند اما چون اتصالات لوله محکم سفت نشده بود گاز از پایین شلنگ نشت می‌کرد.
• نشتی گاز چگونه تشخیص داده شد بود؟
- هرچند در پالایشگاه طبق اصول ایمنی دستگاه‌های گاز سنج نصب شده است اما در ‌‌‌نهایت با توجه به وسعت فضای پالایشگاه و متعدد بودن لوله‌های تاسیساتی موجود در آن، تشخیص نشتی و یافتن محل آن بدون تجربه نیروی انسانی کار دشواری‌ است، در واقع گاز داخل لوله به دلیل متراکم بودن حالت مایع دارد و در دمای زیر صفر نگهداری می‌شود بنابراین در محل نشتی گاز توده‌ای ‌از بخار سرد شکل می‌گیرد که تشخیص آن تنها از طریق تجربه ممکن خواهد بود.
• بعد از حادثه گفته شد که اگر در زمان انجام تعمیرات، فشار گاز داخل لوله برای مدت کوتاه کاهش می‌یافت این حادثه برای شما و دو همکار دیگرتان پیش نمی‌آمد.
- طبق تجربه من اگر محل نشتی جای دیگری در بالا یا کنار شلنگ بود شاید می‌شد بدون افت فشار آنرا تعمیر کرد اما در این مورد محل نشتی جایی در زیر شلنگ قرارداشت و برای تعمیر آن لازم بود که فشار گاز داخل لوله پایین بیاید، اگر این اتفاق افتاده بود می‌شد با ضربات چکش و استفاده از آچار اتصالات را محکم و از ادامه نشت گاز جلوگیری کرد.
• پس چطور شد که فشار گاز تغییر نکرد؟
- من‌‌‌ همان موقع گفتم که فشار داخل لوله را کم کنید تا کار تعمیرات انجام شود اما به من گفتند که با سابقه و تجربه‌ای که داری می‌توانیم همزمان با فعالیت فیلر این کار را انجام دهیم و حیف است که جلوی فشار را بگیریم.
• حادثه چطور اتفاق افتاد؟
- در ‌‌‌نهایت بدون آنکه فشار داخل شلنگ تغییری کند، من به اتفاق آقایان ستاری و سعادتی به تجهیزات حفاظتی کلاه، دستکش و کمربند ایمنی مجهز شده در محل نشتی گاز که در فاصله ۱۰ متری زمین بود حاضر شدیم تا با ابزارهایی که همراه داشتیم کار تعمیرات را شروع کنیم؛ تازه با چکش چند ضربه زده بودیم و داشتیم پیچ‌ومهره‌ اتصلات را با آچار محکم می‌کردیم که یکدفعه واشر نصب شده از محل خود درفت و ما با فشار گاز به هوا پرتاب و در فضا معلق شدیم و اگر کمربندهای ایمنی نبود هر سه ما نقش زمین شده بودیم.
• بعد چه اتفاقی افتاد؟
- همه چیز سریع اتفاق افتاد، پس از آنکه فشار گاز ما را پرتاب کرد، واحد آتشنشانی پالایشگاه به منظور جلوگیری از هرگونه حادثه آتش سوزی محل نشتی را با فشار آبپاشی کرد، همزمان شدن خروج گاز پرفشار داخل لوله با فشار آب واحد آتشنشانی باعث شد تا ما چندین بار به شدت با لوله‌های مجاور محل نشتی برخورد کنیم، در نتیجه این برخورد‌ها بود که من بیهوش شدم و زمانی که به هوش آمدم گفتند که در شیراز هستی.
وقتی که به هوش آمده‌ام به دلیل آسیب دیدگی جمجمه‌ام تحت مراقبت پزشکی هستم و از حال همکارانم اطلاع ندارم، به من گفته‌اند که چون جمجمه‌ات براثر برخورد با لوله ضربه خورده است باید استراحت کنی، تصور می‌کنم که آقایان سعادتی و ستاری نیز باید در وضعیتی شبیه من باشند.
• به عنوان پرسش آخر در این ۲۶ سال سابقه کاری آیا در حین کار حادثه مشابه دیگری نیز برای شما اتفاق افتاده است؟
- بله در سال ۷۵ نیز هنگام کار در پالایشگاه دچار گاز گرفتگی شدم، یادم هست که آن موقع هم به مسولان وقت گفتم که خطر گاز گرفتگی وجود دارد، اما بازهم کسی توجه نکرد و در نتیجه هم من بر اثر گازگرفتی از ارتفاع به پایین پرتاب شدم و هم همه کسانی که برای نجات من آمده بودند دچار گاز گرفتگی شدند.